Veilig werken in de buurt van dood hout
Meer dan vroeger is er sprake van dood hout in bos en natuur. Het wordt, vanwege de huidige opvattingen over bos- en natuurbeheer, minder snel verwijderd of zelfs actief gecreëerd. Ook door ziekten en plagen kunnen bomen (gedeeltelijk) op stam afsterven en dood hout vormen. De aanwezigheid van dood hout levert extra risico’s op voor medewerkers. Door een goede voorbereiding, communicatie en instructie worden werkzaamheden op een veilige manier uitgevoerd.
De aanwezigheid van dood hot levert risico’s op, zoals het risico dat (zware) dode takken onverwachts afbreken en vallen. Ook het vellen van dode bomen is risicovol: dood hout gedraagt zich onvoorspelbaar (en is daarom slecht te controleren). Tevens kan het bij het vallen flink versplinteren. Dood hout en dode bomen hebben al tot diverse ernstige ongevallen geleid. Hoe zijn werkzaamheden wél op een veilige manier te doen?
1 Voorbereiding werkzaamheden
Maak duidelijke afspraken met de opdrachtgever. Laat je voorafgaand aan de werkzaamheden (bij voorkeur ter plekke) goed informeren over het beheer van het perceel en zorg dat relevante risico’s ten aanzien van veiligheid en gezondheid worden uitgewisseld. De opdrachtgever moet alle informatie geven die nodig is om veilig te kunnen werken. Ook over eventuele extra risico’s die kunnen ontstaan door de omgeving waarin wordt gewerkt, bijvoorbeeld de aanwezigheid van dood hout.
Is het noodzakelijk om dode bomen te vellen voordat andere werkzaamheden plaatsvinden: doe dit dan uit veiligheidsoogpunt bij voorkeur met de harvester. Een goed alternatief is het omduwen van bomen met een kraan. Zo worden mensen die het werk doen beschermd door de veiligheidskooi waarin zij zitten.
Bepaal als opdrachtnemer op basis van deze risico’s een veilige werkwijze voor de werkzaamheden en maak hierover duidelijke afspraken met de opdrachtgever. Leg dit schriftelijk vast (bijvoorbeeld in een Veiligheids- & Gezondheidsplan of schriftelijk als bijlage in het contract met de opdrachtgever), en deel dit met alle betrokkenen.
Vergeet hierbij niet dat ook trillingen door het voorbij rijden van zware wagens en machines kunnen leiden tot het vallen van dood hout.
2 Informeer medewerkers
- Informeer alle medewerkers over de aanwezigheid van dood hout. Zowel over staand hout, als over een dode kroon of takken die een gevaar kunnen opleveren. Leg uit hoe zij deze kunnen herkennen.
Laat een medewerker dode bomen met markeringsverf blessen met een speciaalmerkteken, zodat je direct kunt zien welke bomen een risico vormen. Zie ook Arbo infoblad 1 Veilig blessen en smetten - Spreek in een werkoverleg voorafgaand aan het uitvoeren van het werk af welke bomen geveld moeten worden en welke moeten blijven staan en hoe je dat op een veilige manier moet uitvoeren. Bespreek wat veilige werkwijzen zijn, ook specifiek in relatie tot het aanwezige dode hout. Duidelijke (schriftelijke) instructies zijn hierbij behulpzaam. Geef ook duidelijke uitleg over de gebruikte blestekens, zodat hierover geen misverstanden ontstaan.
Attendeer er op dat men ook ter plekke alert blijft en telkens opnieuw controleert of de afgesproken werkwijze veilig uit te voeren is. Door weersomstandigheden zoals regen, sneeuw en storm of door andere werkzaamheden in de directe omgeving kan een eerdere risico-inschatting achterhaald zijn.
Wijs medewerkers erop om opnieuw te overleggen met de leiding als zij twijfels hebben over de veiligheid, of over de instructies die er zijn gegeven over de werkwijze.
3 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's)
- Gebruik altijd de juiste PBM’s en zorg dat ook betrokken harvester- en kraanmachinisten dat doen.
- Overweeg bij het werken met een kraan het gebruik van een helm met communicatiemiddel, om te zorgen dat zager en kraanmachinist met elkaar kunnen communiceren.
Poster
Wijs je werknemers of collega’s elke dag op de benodigde beschermingsmiddelen voor de verschillende activiteiten: hang onze poster op! Een handig overzicht van PBM’s bij elke maatregel. Hij is er in A3- en A4-formaat.
4 Werk alert en zorgvuldig
- Vel alleen die bomen die gemarkeerd zijn.
- Laat niet gemarkeerde dode bomen staan. Tenzij ze een risico vormen.
- Vormen dode bomen een risico, of is vooraf afgesproken dat ze moeten worden geveld, hou dan rekening met de staat van en het soort boom.
- Gebruik voor het vellen bij voorkeur een harvester.
- Indien noodzakelijk kan ook een kraan de boom in z’n geheel veilig omduwen.
- Als er risico’s bestaan door vallend hout uit de boom: laat de kraan dan voorafgaand aan de werkzaamheden aan de boom schudden, zodat los zittende takken er uit vallen.
- Moet het vellen toch gebeuren met de kettingzaag, laat dan een kraan assistentie verlenen om onverwachtse bewegingen van de boom te voorkomen.
- Gebruik geen wiggen bij het vellen van dode bomen of bomen met veel dood hout.
- Gebruik geen lier bij bomen die achterover hangen. Als er geen machine beschikbaar is om de boom om te duwen, vel de boom dan in de richting waarin hij overhangt.
- Zorg voor optimale communicatie tussen kraanmachinist en zager: begrijpen ze elkaar goed en is duidelijk wie ‘in the lead is’? Neem voldoende de tijd om het werk goed en veilig te kunnen uitvoeren.
- Zorg dat de medewerkers beschikken over voor het werk aantoonbare training, vakvaardigheden en ervaring op het gebied van het vellen van bomen.
- Voer onderhoud en reparaties aan machines en kettingzagen alleen uit buiten bereik van mogelijk vallend dood hout.
5 Veldhulpverlening
Werkzaamheden in de directe omgeving van dood (zwaar) hout gelden als werk met een hoog risico. Zorg daarom dat:
- je bereik hebt met je mobiele telefoon;
- bekend is waar je werkzaam bent;
- voldoende, gekwalificeerd Veldhulpverlening beschikbaar is;
- de juiste EHBO-middelen beschikbaar zijn.
6 Publiek, omstanders en/of verkeer
- Voorkom dat publiek en/of omstanders risico lopen. Zet daarom het gebied waar wordt gewerkt ruim af: dood hout kan bij het vallen alle kanten op versplinteren.
- Zorg voor de veiligheid van verkeersdeelnemers bij werkzaamheden langs wegen, bijvoorbeeld door het verkeer om te leiden of het verkeer te regelen.
Lees verder
Werkgroep Arbo & veiligheid
– Liesbeth de Kort (VBNE)
– Petra Borsch (Landschapsbeheer Flevoland)
– Ingrid Brouwer (Staatsbosbeheer)
– Sylvia Bruning (FPG)
– Frans Cairo (Natuurmonumenten)
– Tetje Falentijn (LandschappenNL)
– Mirjam de Groot (Stigas)
– Menno Niesing (Staatsbosbeheer)
E-learning
Leer je groen is het e-learningplatform voor iedereen die als beroepskracht of vrijwilliger actief is bij een natuurorganisatie. In korte modules krijg je basisinformatie over je werkzaamheden in de natuur.
Meer onderzoek naar natuur
Natuurkennis.nl is de
meest complete kennisbank
met onderzoek en
praktisch advies over
bos- en natuurbeheer.
Vraag over dit onderwerp?
