Gedragscode soortenbescherming natuurbeheer
De VBNE ontwikkelt voor haar leden de gedragscode soortenbescherming natuurbeheer. In deze gedragscode staan maatregelen waarmee terreineigenaren schade aan beschermde soorten zoveel mogelijk voorkomen. Door te werken volgens de gedragscode kunnen terreineigenaren natuurbeheer uitvoeren zonder in strijd te handelen met de wet.
Waarom een gedragscode?
In de Wet natuurbescherming, die per 1 januari 2024 op is gegaan in de Omgevingswet, staan verbodsbepalingen ter bescherming van soorten. Het gaat bijvoorbeeld om het verbod beschermde dieren te doden of opzettelijk te verstoren. En om het verbod om beschermde planten te plukken of te vernielen. Bij het uitvoeren van natuurbeheer kan een terreineigenaar niet altijd voorkomen dat hij in strijdt handelt met deze verbodsbepalingen. Er is dan een ontheffing van de Wet natuurbescherming van de provincie nodig om deze werkzaamheden te mogen uitvoeren. Als je werkt volgens een goedgekeurde gedragscode, hoef je geen ontheffing aan te vragen. Er geldt dan een vrijstelling van de verbodsbepalingen.
Werken zonder gedragscode
De gedragscode soortenbescherming natuurbeheer is in 2021 verlopen. Niet beheren is geen optie, omdat de natuurkwaliteit dan direct verslechtert. VBNE heeft een richtlijn opgesteld voor natuurbeheer in de periode zonder geldige gedragscode. Extra zorgvuldig werken is in deze periode van belang.
Goedkeuring nieuwe gedragscode
Eerste vier maatregelen
Sinds 2020 werkt VBNE samen met haar leden aan de nieuwe gedragscode natuurbeheer. Door extra regels die opgelegd worden voor de bescherming van bepaalde soorten, is het lastig gebleken om tot overeenstemming te komen over de maatregelen in de nieuwe gedragscode. Met deze maatregelen moeten beheerders namelijk habitats in stand kunnen houden, soorten kunnen beschermen én de maatregelen moeten uitvoerbaar zijn in de natuurbeheerpraktijk. Eind 2023 is het eerste deel van de gedragscode ter goedkeuring ingediend bij RVO. Het betreft vier beheermaatregelen:
- begrazen van natuurterreinen,
- beheren van akkers,
- schonen en baggeren van waterlopen en
- schonen en baggeren van kleine wateren.
Het ontwerp-goedkeuringsbesluit voor deze vier beheermaatregelen van gedragscode Natuurbeheer is op 16 februari 2024 door de directeur Kernprocessen EU van RVO getekend.Het ontwerpbesluit en de gedragscode worden op 26 februari gepubliceerd in de Staatscourant. Vanaf 27 februari zijn de stukken ook op de RVO website in te zien. Belanghebbenden kunnen vanaf publicatie in de Staatscourant binnen 6 weken schriftelijk bezwaar indienen. Indien na deze periode geen bezwaren zijn ingediend, gaat de gedragscode voor deze vier maatregelen van kracht. Tot die tijd verandert er niets en moeten beheerders zorgvuldig werken met de werkprotocollen. Zodra de maatregelen van kracht gaan zal de VBNE verdere uitleg geven wat deze vier maatregelen in de praktijk gaan betekenen voor beheerders.
Zorgvuldig werken met werkprotocollen
Tot die tijd is het van belang om zo zorgvuldig mogelijk te blijven werken conform de vorige gedragscode natuurbeheer, en soortbeschermingsmaatregelen door ecologisch deskundigen vast te leggen in ecologische werkprotocollen (zie de interne VBNE richtlijn).
Voor de onderstaande zes beheermaatregelen is het tot nu toe niet gelukt om tot overeenstemming te komen met RVO over de nieuwe regels ter bescherming van soorten. Het gaat om de volgende beheermaatregelen:
- Omzagen en afzetten van houtige beplantingen
- Branden van heiden
- Plaggen, chopperen, maaien en strooisel vegen van heiden, stuifzanden en kustduinen
- Maaien van rietlanden
- Beheren van weidevogelgraslanden
- Beheren van kruidenrijke gras- en hooilanden
Zonder natuurbeheer gaat de kwaliteit van de leefgebieden van veel beschermde soorten (habitats) achteruit, of ze verdwijnen helemaal. De extra opgelegde regels beperken bijvoorbeeld het maaibeheer, omdat het niet uit te sluiten is dat een enkele ringslang tijdens het maaien verstoord wordt. Toch is maaien noodzakelijk om het leefgebied van de ringslang te behouden. Ook zijn bepaalde opgelegde regels in de praktijk onuitvoerbaar. Bijvoorbeeld de regel dat beheerders alle heideterreinen in Nederland in de periode september-oktober moeten plaggen. Deze periode is te kort om kleinschalig te kunnen werken, wat juist van belang is om soorten te beschermen.
Voor deze beheermaatregelen is een proces afgesproken met RVO en LNV dat moet leiden tot een gehele goedgekeurde gedragscode voor 1 juli 2024. Tot die tijd is het van belang om zo zorgvuldig mogelijk te blijven werken (zie werken zonder geldige gedragscode).
Balans tussen soorten- en habitatbescherming
Om verstoring van beschermde soorten te voorkomen, werken beheerders zo zorgvuldig mogelijk volgens de gedragscode. In de gedragscode moet een balans gevonden worden tussen de bescherming van (individuele) soorten aan de ene kant en de bescherming van habitats – en daarmee het voortbestaan van populaties van soorten – aan de andere kant. Door de extra regels die de overheid nu stelt ter bescherming van soorten lijkt deze balans te verdwijnen. Natuurbeheer is hierdoor niet meer uitvoerbaar.
Onze natuur is beschermd door internationale en nationale wetgeving. Voor Natura 2000 gebieden gelden instandhoudingsverplichtingen en verslechteringsverboden en voor het Natuur Netwerk Nederland (NNN) gelden beheerverplichtingen (SNL). Deze verplichtingen lijken strijdig met de verplichtingen voor soortenbescherming in de Wet natuurbescherming. VBNE heeft daarom LNV en de provincies gevraagd om met spoed tot een werkbare oplossing te komen. Niet beheren heeft immers grote gevolgen voor de natuurkwaliteit en de biodiversiteit. Rijk, provincies en natuurbeheerders hebben de gezamenlijke taak om de natuur in Nederland te behouden en te herstellen. Dat is nu de natuur onder grote druk staat belangrijker dan ooit.
Werkgroep Gedragscode natuurbeheer
– Adviseur bos en natuur (vacature) (VBNE)
– Mirjam Broekmeijer (Bosgroepen)
– Allard van Leerdam (Staatsbosbeheer)
– Astrid Medema (Staatsbosbeheer)
– Henk Siebel (Natuurmonumenten)
E-learning
Hét e-learningplatform voor medewerkers en vrijwilligers van natuurorganisaties. In korte modules leer je meer over werken in de natuur.
Meer onderzoek naar natuur
Natuurkennis.nl is de
meest complete kennisbank
met onderzoek en
praktisch advies over
bos- en natuurbeheer.
Vraag over dit onderwerp?
